RAD SA MALIM OSMODELNIM OPLODNJACIMA

Veroljub Umeljić

ul. Čede Dulejanovića br. 33

34000 Kragujevac

++381 34 362-879

++381 63 814-80-80

vumeljic@ptt.yu

RAD SA MALIM OSMODELNIM OPLODNJACIMA

O autoru

Roðen je 22. marta 1949. godine u Oplaniću, SO Knić, u pčelarskoj porodici. Samostalno pčelari od 1967. godine, a profesionalno od 1994, sa oko 150 DB košnica. Autor je knjiga U svetu pčela i Atlas medonosnog bilja 1 i 2, za koje je, na Svetskom pčelarskom kongresu Apimondija 2003, nagraðen bronzanom medaljom, čime su njegove knjige proglašene za najbolje svetsko delo o medonosnom bilju. Dobitnik je i zlatne medalje Apislavije, kao i najviš ih domaćih priznanja, diplome „profesor Jovan Živanović“ i zlatne medalje „Zaslužni pčelar“.

Oplodnjaci su mala pčelinja društva, čija je prvenstvena uloga prihvatanje zrelih matičnjaka i negovanje mladih matica. U njih se mogu dodavati mlade nesparene matice ili matičnjaci stari 14 dana, iz kojih će se sledećeg dana izleći mlade matice. Tokom narednih 14 dana matice će se oploditi i početi da polažu jaja.

U praksi se koristi mnogo vrsta oplodnjaka. Po broju oplodnjaka koji čine jednu celinu, mogu biti jednodelni ili višedelni. Po gruboj podeli u odnosu na veličinu ramova koji se u njima koriste, oplodnjake možemo svrstati u tri kategorije.

Veliki oplodnjaci – formiraju se sa 2–3 plodišna rama i pripadajućim pčelama, od čega je jedan ram sa zrelim leglom a 1–2 sa medom i polenom.

Mali oplodnjaci – formiraju se sa 2–3 mala rama, minimalne pojedinačne unutrašnje površine oko 100 cm2, uraðenih tako da mogu u većem broju da se smeste u plodište ili medište standardnih košnica, gde će biti izgraðeni i zaleženi ili napunjeni hranom. Ovi oplodnjaci se naseljavaju sa nekoliko stotina pčela, čiji će broj zavisiti od veličine ramova koji se koriste. Minimalni oplodnjaci – formiraju se bez ramova, a naseljavaju se „šakom“ pčela.

Korišćenjem malih oplodnjaka postižu se odlični rezultati ako se poštuju pravila rada sa njima i sve operacije u vezi uzgoja matica pravilno obavljaju. Ovi oplodnjaci predstavljaju pčelinja društva u malom, što potvrðuje činjenica da se njihovim korišćenjem matice uspešno izvode i oploðuju i da je kvalitet tih matica isti kao i onih koje su dobijene korišćenjem drugih tipova oplodnjaka. Iako je na sparivalištu postavljen veliki broj oplodnjaka koji su u blizini velikog pčelinjaka, ne dolazi do grabeži, što ukazuje na to da su to mala, ali normalno organizovana društva, sposobna za samostalnu egzistenciju i za uspešno odgajanje matica u više turnusa u toku jedne sezone. Prednost korišćenja malih oplodnjaka je u tome što je rad sa njima lak, brz i ekonomič an, pri čemu omogućavaju dobijanje kvalitetnih matica.

Opis oplodnjaka

Tema napisa je rad sa osmodelnim malim oplodnjacima, koji su originalna konstrukcija autora ovog članka, a po ideji gospodina Milana Jaćimovića, pčelara iz Metkovića.

U jedno telo, kvadratne osnove, spoljnih dimenzija 390×390 mm, visine 165 mm, smešteno je 8 troramnih oplodnjaka, iste veličine (slika 1). Unutrašnje dimenzije ramova su 80×136 mm, ukupna visina rama 148 mm, a dužina satonoše 116 mm. Veličina ramova je prilagoðena unutrašnjim dimenzijama polunastavka DB košnice, tako da u jedan polunastavak mogu da se smeste, po dužini, 4 rama, odnosno ukupno 52 rama.

Podnjača je pokretna i na nju se telo oplodnjaka jednostavno postavlja. Na donjoj strani tela izrezana su pojedinačna leta, veličine 15×7 mm, po 2 sa svake strane tela, a na podnjači, na odgovarajućim mestima uraðene su male poletaljke. Umesto poklopne daske svako odeljenje oplodnjaka ima zaseban ram, spoljnih dimenzija 118×129 mm, visine 20 mm, debljine zidova 10 mm, koji je sa gornje strane ožičen pocinkovanom mrežom sa okcima 3×3 mm. Krov je spoljnih dimenzija 426×426 mm, na čijim bočnim stranicama je izrezana po jedna „škrga“, pod uglom od 45°, dužine 250 mm, širine 3 mm. Postolje je kvadratne površine, 350×350 mm, debljine 20 mm. Od pocinkovanog lima je uraðen „oluk“, kvadratnog preseka, unutrašnjih mera 72×72 mm, dužine 150 mm, čiji su produ- žeci stranica na gornjoj strani savijeni pod uglom od 90° u dužini od po 50 mm, i sa po 3 vijka pričvršćeni za donju stranu postolja, na sredini, u preseku dijagonala. „Oluk“ postolja navlači se na bagremov stub, preseka 70×70 mm, ukupne dužine 1 200 mm, koji je vertikalno poboden u zemlju do visine 800 mm.

Po polovina bočnih stranica tela oplodnjaka, podnjače i krova, ofarbana je naizmenično žutom, zelenom, belom i plavom bojom.

Izrada oplodnjaka

Sve delove treba izraditi od kvalitetne graðe, sa velikom preciznošću, kako bismo mogli da ih ugradimo i oplodnjak kompletiramo. Pošto sve delove izradimo pristupamo sklapanju tela oplodnjaka. U alatu za sklapanje košnica zakivamo stranice tela oplodnjaka, A i B (slike 1, 2 i 3), čije smo spojeve prethodno premazali lepkom za drvo. Ostali spojevi, unutar tela oplodnjaka, se ne premazuju lepkom, već se samo ukivaju malim ekserima. U sklopljeno telo oplodnjaka, u žlebove stranica B, ugraðujemo uzdužne pregrade, V. Zatim, izmeðu uzdužnih pregrada, V, ugraðujemo, i za stranicu B zakivamo nosače, G, koji su za 20 mm niži od gornje ivice tela. Posle toga ugraðujemo pregrade D, a na kraju pregrade Ð.

Pre sklapanja oplodnjaka treba zakovati limene nosače ramova na stranicama A, na uzdu- žnim pregradama V, nosačima G i pregradama Ð. Nosači ramova su dimenzija 100×20 mm, a isecaju se od nekorodirajućeg lima debljine 0,5 mm.

Svi delovi tela oplodnjaka moraju biti tačno poravnati sa donjim i gornjim ivicama stranica A i B, osim nosača G, koji je, kao što je već rečeno, niži za 20 mm od gornje ivice tela. Svi delovi tela oplodnjaka prikazani su na slici 2, a pogled odozgo na sklopljen oplodnjak na slici 3. Za sklapanje podnjače, odnosno postolja, koriste se letvice E, izraðene od tvrdog drveta, preseka 40×15 mm, dužine 370 mm za podnjaču i 330 mm za postolje.

Sklapanje ostalih delova oplodnjaka je jednostavnije i ne zahteva poseban opis. Površine koje se farbaju prethodno treba premazati vrelim firnajzom, pa dva puta odgovarajućom farbom, u vremenskim razmacima od po 24 sata.

Priprema ramova za naseljavanje oplodnjaka

U ramove, prethodno uzduž no ožičene sa dve žice, ugraðujemo satne osnove dimezija 132×75 mm. Polunastavak DB košnice delimo na 4 pregrade (slika 4) ugradnjom 3 letvice dimenzija 456×50×10 mm, koje su od gornje ivice polunastavka niže za 17 mm. One će biti nosači ramova. U tako pripremljen polunastavak stavljamo ukupno 52 mala rama sa ugraðenim satnim osnovama. Popunjen polunastavak stavljamo na podnjaču jakog društva, pronalazimo maticu u tom društvu i spuštamo je u ovaj polunastavak pa preko njega postavljamo matičnu rešetku.

Na rešetku stavljamo plodište sa polumedištem koje je već bilo na njemu (slika 5). Ovo radimo najmanje na 30 dana pre naseljavanja malih oplodnjaka. To je, najčešće, vreme voćne i maslačkove paše, pa će pčele brzo izgraðivati saće u ovim ramovima i matica će ih ubrzano zalegati, tako da ćemo u vreme naseljavanja oplodnjaka imati na raspolaganju dovoljno ramova sa zrelim leglom.

Kada otpočne bagremova paša, na plodište jakog društva, koje je već napunilo jedan polunastavak meda, stavljamo takoðe polunastavak, isto pripremljen i popunjen malim ramovima kao i u prethodnom slučaju. Preko ovog polunastavka vraćamo pune polunastavke koji su bili na toj košnici. Na jakoj bagremovoj paši pčele će veoma brzo izraditi sa- će u malim ramovima i ćelije do kraja napuniti medom (slika 6).

Koliko ćemo angažovati ovakvih polunastavaka, odnosno malih ramova za zaleganje i punjenje medom, zavisi od toga koliko oplodnjaka želimo da naselimo, računajući jedan ram sa leglom i jedan sa medom po oplodnjaku.

Naseljavanje oplodnjaka

Oplodnjake naseljavamo jedan dan pre dodavanja zrelih matičnjaka. Pre naseljavanja, leta praznih oplodnjaka potpuno zatvaramo malim komadima sunðera. Po jedan mali ram sa zrelim leglom (slika 7), i jedan sa medom (slika 8), oba bez pčela, uzimamo iz polunastavaka društava koja su ih izgrað ivala i stavljamo ih u jedan oplodnjak (slika 9). Na isti način naseljavamo i ostale oplodnjake.

Kada naselimo 32 oplodnjaka pristupamo punjenju istih pčelama. To radimo na sledeći način. U jačem društvu pronaðemo maticu i privremeno je hapsimo sa nekoliko pčela u žičani kavez. Pčele iz medišta tog društva stresemo u plodite. Zatim vadimo jedan po jedan plodišni ram i pčele sa njih stresamo u plodište. Umesto dimilice koristimo ručnu pumpicu od 1 litra, u kojoj je šećerni sirup u razmeri 1:1 i povremeno sa njom prskamo strešene pčele. Pošto će im krila ovlažiti, one neće moći da izleću iz plodišta, a lizanjem sirupa dobro će se najesti. Pčele ćemo stresti sa svih ramova osim sa jednog, koga ostavljamo do zida košnice, da bi na njemu deo pčela mogao da se grupiše. Zatim čašom od jogurta pažljivo zahvatamo strešene pčele, i po punu čašu, otprilike 400–500 pčela sipamo u oplodnjak, koji odmah poklapamo ožičenim ramom. Na isti način dodajemo pčele i ostalim oplodnjacima, koje takoðe odmah poklapamo. Kada naselimo svih 8 oplodnjaka u jednom telu, na njega odmah stavljamo krov, i nastavljamo naseljavanje ostalih oplodnjaka.

Iz jednog društva oduzećemo pčele za naseljavanje 32 oplodnjaka. Kada smo to uradili, u plodište tog društva vra- ćamo sve ramove sa kojih smo stresali pčele i maticu osloba- ðamo iz kaveza i vraćamo je u plodište. U tom društvu je ostalo još dosta pčela, pa će ono, zahvaljujući i kompletnom leglu, ubrzo postići staru snagu. Na isti način naseljavamo i ostale oplodnjake.

Dodavanje zrelih matičnjaka i izvoðenje matica

Na prethodno pobodene bagremove stubove postavljamo postolja i onda na njih stavljamo naseljene oplodnjake. Sledećeg dana popodne, oplodnjacima dodajemo po jedan zreo matičnjak (slika 10), i preko matičnjaka i satonoša ramova postavljamo plastične poklopce tegli od 720 ml, koje će biti hranilice oplodnjaka (slika 11). Pred veče u poklopce sipamo šećerni sirup. To činimo kroz mrežicu, ne podižući ramčiće sa oplodnjaka. Sirup dodajemo ukupno 5 večeri.

Trećeg dana od naseljavanja oplodnjaka, kasno uveče, po mraku, otvaramo leta vadeći komade sunðera kojima su bila zatvorena. Do tada, iako su leta bila zatvorena, oplodnjaci su imali odličnu ventilaciju kroz „škrge“ krova i mrežu na ram- čićima. Prskanjem pčela pri naseljavanju oplodnjaka i samim postupkom naseljavanja, uz nemogućnost izletanja 3 dana, četvrtog dana izjutra (slika 12), pčele će, imajući utisak da su seljene, izvršiti orijentaciju i nepogrešivo se vraćati u svoj novi dom (slika 13). U meðuvremenu, dok su leta još uvek bila zatvorena, i matice su se izlegle, pa njihovo prisustvo u tim malim društvima, stvara potpunu harmoniju i doprinosi postizanju odgovarajuće podele rada, tako da te zajednice počinju da žive normalnim pčelinjim životom.

Sutradan po otvaranju leta, uklanjamo izležene matičnjake i oplodnjacima dodajemo po treći ram, koji je ovog puta sa satnom osnovom, koju će pčele ubrzo izgraditi. Ako ovo ne uradimo na vreme, pčele će u praznom prostoru, na „hranilici“ izgraditi zaperak (slika 14), čime nam još jednom „stavljaju do znanja“ da su to društva sa svim osobinama i sposobnostima zajednice odakle su uzete.

Za nekoliko narednih dana, matica će se spariti i ubrzo početi da polaže jaja. Četrnaestog dana od dodavanja matičnjaka u oplodnjake, pre podne oduzimamo mlade, kvalitetne matice, koje su oploðene i pronele, i isporučujemo ih naručiocima, a istog dana, pred veče, u oplodnjake dodajemo zrele matičnjake drugog turnusa, koji su u meðuvremenu odgajeni. Na isti način turnuse ponavljamo 7–8 puta u toku sezone.

Završetak rada sa malim oplodnjacima

Krajem avgusta, odmah po isporuci matica zadnjeg turnusa, iz oplodnjaka vadimo ramove sa pčelama i stavljamo ih u posebno pripremljene polunastavke, u svaki po 52 komada.

Pri tome vodimo računa da ramovi sa leglom budu grupisani u sredini, a oko njih ramovi sa hranom. Po dva tako naseljena polunastavka, u koje smo zbrisali i pčele sa zidova oplodnjaka, postavljamo na podnjaču.

Ovako formirano društvo pojačavamo sa pčelama koje ćemo stresti sa 2–3 plodišna rama sa otvorenim leglom, uzetih iz plodišta jakih društava. Pri naseljavanju polunastavaka sa malim ramovima i pčelama i pri stresanju pčela sa plodišnih ramova, treba im izjednačavati mirise prskajući ih recimo razblaženom rakijom. Preko polunastavaka stavljamo poklopnu dasku i krov (slika 15). Sutradan ovom društvu dodajemo maticu pomoću kaveza. Po potrebi, prihranom ćemo rezerve hrane dopuniti, kako bi ova zajednica uspešno prezimila.

Idućeg proleća, iz ovog društva, koristićemo izgraðene ramove, sa leglom i hranom, za ponovno naseljavanje malih oplodnjaka.

Ispražnjene oplodnjake i postolja odlažemo u magacin. Na pčelinjaku ostaju pobodeni stubovi, na čije vrhove smo, radi zaštite od truljenja, navukli plastične flaše, kojima smo prethodno odsekli konusni deo.

Iz knjige PČELARSTVO, autora Veroljuba Umeljića, koja iz štampe izlazi 2006. godine.