Mašinski i agro-krugovi kao interesna udruženja individualnih poljoprivrednih proizvodjača sa
predlogom za stvaranje sistema podrške domaćem uvođenju
Eksploatacije mašina individualnih poljoprivrednih gazdinstava
Piše Dr. Tot Andraš
 |
Pokret pod nazivom: mašinski krug* i krug za pomoć gazdinstvu- započeo je svoj osvajački pohod u drugoj polovini 1950. godine
Nakon velike teritorijalne ekspanzije u Bavarskoj,tokom 70.ih godina ova organizaciona forma pojavljuje se i u okolnim zeml jama,danas je moguće naći i u Japanu pa i u zemljama Američkog kontinenta.
U Nemačkoj osnovano je oko 300 mašinskih krugova kao udruženja sa blizu 200 hiljada članova. Veči deo operativnih organizacionih poslova mašinskih krugova obavljaju profesionalni menadžeri. Oko 36% gazdinstava pripada masinskim krugovima koji obradjuju 45% poljoprivredne površine.Bavarska se posebno ističe sa visokim procentom organizovansti ,72% poljoprivredne površine i 53% gazdinstava opslužuju mašinski krugovi.
U Austriji prvi mašinski krugovi osnivani su tokom 1970 godine po bavarskom uzoru. Danas u Austrji broj mašinskih krugova iznosi 170. Najviše su zastupljeni u Donjoj-Austriji i u Štajerskoj,u tim pokrajinama ovaj pokret raspolaže sa bogatom tradicijom.
Broj članova udruženih u mašinske krugove iznosi blizu 70.000 .
Pokret obuhvata 30% gazdistava i 40%od ukupne poljoprivredne površine.
U Madjarskoj,mašinski krug kao pokret, pojavljuje se tokom 1990 godine sa bavarskim obeležjima.Već 1994. godine sa samo 17 članova formira se Madjarski Savez Udruženja Mašinskih Krugova.
U daljem razvoju pokreta značajnom promenom može se protumačiti osnivanje referentnih-model mašinskih krugova u sklopu programa Pokrajinskog Ministarstva poljoprivrede Bavarske i Ministarstva Poljoprivrede Madjarske koji su započeli sa radom kao pilot-udruženja 1996.godine. Danas u poljoprivredi Madjarske registrovano je oko 70 udruženja mašinskih krugova.
Domaći pokušaji u Vojvodini
O mašinskim krugovima kao pokretu,pojavili su se prve informacije na naučno-stručnim skupovima več pre 10 godina(Tot,Krmpotić,Radić,Kekić i dr) koja su ostala bez šireg odjeka. Tokom 2005. godine ekonomista-zemljoradnik Pecze Karolj registruje prvi domaći mašinski krug kao udruženje u B. Petrovom selu koji pod njegovim operativnim rukovodjenjem uspešno ostvaruje svoje zacratne proizvodne i razvojne zadatke.
Šta je mašinski krug?
Mašinski krug,-ili preciznije definisano kao mašinski, i krug međusobne ispomoći- predstavlja saradnju gazdinstava čiji je glavni cilj koordinacija uzajamno povoljne eksploatacije raspoloživog mašinskog parka, uskladjeno planiranje i sprovodjenje razvoja.
Osnovna ideja mašinskih krugova bazira se na potrebi i želji suseda za međusobnu ispomoć. Organizovanje mašinskih krugova usmereno je pre svega ka malim i srednjim poljoprivrednim gazdinstvima koja nisu u stanju da ekonomično organizuju eksploataciju sopstvenog mašinskog parka,niti su sposobni da nabaljaju savremene i skupe mašine velikh učinaka(žitni kombajn,berači kukuruza,mašine za vađenje šećerne repe itd)
Argumenti za podršku širenja pokreta mašinskih krugova.
Pojava potrebe za organizovanjem mašinskih krugova kao udruženja individualnih gazdinstava, rezultira iz potrebe iznalaženja novih vidova opstanka i razvoja najbrojnijeg i najsiromašnijeg dela agrarnog stanovništva, u sklopu opšte društvenih transformacija koju karakteriše privatizacija velikih društvenih gazdinstava i njihovo otcepljenje od lokalnog okruženja,i raspad zadružnih organizacija.
Prilikom obrazloženja argumenata podrške pokretu,treba istaći prvenstvene ciljeve pokreta kao činjenicu,da ovaj pokret ne preuzima ulogu već formiranih društveno.interesnih zajednica kao što su Zadružni Savez, Savez Zemljoradnika itd,već naprotiv, svoj program želi ostvarivati u uskoj saradnji sa već postojećim organizovanim formama iste asocijacije.
Povećanje stepena korištenja raspoloživih proizvodnih kapaciteta.
Karakterističnu ključnu pogonsku mašinu malih i srednjih gazdinstava predstavlja traktor mot. snage od 60kW.
Ova pogonska mašina pokriva energetske potrebe ratarske proizvodnje na površini od 150 ha,pod uslovom da je opremljena odgovarajćim priključnim mašinama. Istovremeno veličina poseda malih i srednjih gazdinstava znatno zaostaje iz te veličine ,što rezultira prisutnost znatnog viška mašinskog kapaciteta.( veličina gazdinstava ispod 10 ha čini 50% od ukupne poljoprivredne površine).
Prema tome, stepen iskorištenosti raspoloživih mašinskih kapaciteta povećava se sa povećanjem obradive površine,što se u sklopu maš. krugova postiže zajedničkim korištenjem mašina.
Smanjenje zahteva za angžovanjem kapitala
Veličina angažovang investiciong kapitala uveliko uplivše konkurentnu sposobnost preduzeća. S' jedne strane deficit kapitala ispoljava se u vidu nedostataka sredstava rada neophodnih za obnavljnje poslova osnovne delatnosti,s drge strane,-u odnosu na veličinu gazdistva nesrazmerno veliko ulaganje prekomerno opterećuje redovne prihode osnovne delatnosti. Istovremeno kod malih gazdinstava investicione potrebe za formiranje mašinskog parka potrebnog za sprovodjenje savremene proizvodnje izaziva prekomerno angažovanje sopstvenog i društvenog kapitala.
Koordinirana zajednička ulaganja u mašinski park u sklopu maš. krugova zbog smanjenja broja mašina drastično mogu umanjiti potrebu angažovanja društvenih namenskih investicionih sredstava.
Ostale društvene prednosti
Funkcionisanje mašinkog kruga ima i niz drugih prednosti koja se mogu i u našoj stvarnosti vrednovati. -Obavljanje komunalnih poslova na objektima u vlasništvu lokalne samouprave kao što su: održavanje poljskih puteva i saobraćajnica,održavanje higijene seljačkog ambijenta, -jačanje međusobne solidarnost,pružanjem radnih usluga koja - naručito u slučajevima staračkih poljoprivrednih domaćinstava - imaju poseban značaj. - Stvaranje uslova i razvoj seljačkog turizma.
Pokret mašinski krug pored prednosti svakako nosi u sebi i niz nepovoljnih ograničenja.Ova ograničenja su međutim prisutna i u svim ostalim vidovima zajedništva a ispoljavaju se u vidu porasta zavisnosti individue, potreba za delimičnim usklađivanjem sopstvenih sa tuđim interesima,što sve pretpostavlja postojanje aktivne komumunikacije ,dobre volje i međsobno poverenje.
Zakjlučne konstatacije i predloži.
U detaljnim analizama ek. Opravdanosti postojanja ili formirnja maš.krugova dominiraju numerički pokazatelji koji tumačenje svode na igru sa brojkama, istovremeno nemože se mimoići istinska suština.
Rasipničko gazdovanje sa izvorima energija , dugoročno posmatrano, dovodi do osiromašenja i šire društvene okoline i ne vodi ničemu obzirom da su osnovne zakonitosti ekonomike nezaobilazive.
Mašinski krug u procesu prestrojavanja agrara ,pretstavlja samo jedan od vidova rešenja egzistencijalnih potreba većeg dela polj. stanovništva.,ali i pored toga nešto se mora učiniti u interesu celokupnog agrara a što bi moglo da utiče na poboljšanje stanja i uslova življenja i rada poljoprivrednog stanovništva. U interesu toga smatramo da se može uraditi:
Pokret mašinski krug organizuje se na dobrovoljnom principu po volji i želji pojedinaca. Njihovo nasilno organizovanje bilo bi krajnje neodgovorno i nepreporučljivo. Obzirom na to ovde izneti predloži, upućuju se pretstavnicima struke i nauke sa ciljem da pokušaju pomoći u razrešavanju postojećih dilema vezanih za ovu tematiku.
. Započeti i sprovoditi organizovani,strućni informativni rad u asocijacijama struke i individulnih gazdinstava,
-Organizovati naučno-stručni skup ,okrugli sto na temu mašinski krug sa detaljnim sagledavanjem svih elemenata i karakteristika tog pokreta sa uključivanjem pretstavnika i predavača iz Bavarske, Austrije ,Madjarske i domaće stručne javnosti,
Konačan cilj savetovanja, trebalo bi da bude definisanje strategije podrške razvoja pokreta u našim uslovima( sličan pristup je primenjen i u slučaju sagledavanja i uvodjenja u proizvodnju bio-goriva).
Strategija podrške razvoj a pored naučno-stručnog sadržaja mora imati i društveno-politički sadržaj,te zbog toga, obavezno je potrebno pribaviti saglasnost i saradnju pokrajinskih i republičkih vlasti.
Posebnu pažnju posvetiti formiranju referentnih -oglednih udruženja maš.krugova koja uz finansiranu i naučnu podršku treba da posluže za pilot-udruženja.
